تدوین و اعتبار سنجی شاخص‌های ارزیابی پایداری اجتماعی سامان‌های عرفی مرتعی با تأکید بر مراتع ییلاقی سهند

پایداری در مدیریت منابع طبیعی و حفظ آن از شروط اساسی برای رسیدن به توسعه پایدار کشاورزی و روستایی است. پایداری مفهومی است که توجه اساسی آن بر حفظ سرمایه‌ها (انسانی، طبیعی، اجتماعی و اقتصادی) در جهت عدالت بین نسلی است. شاخص‌های ارزیابی پایداری، عمده‌ترین معیار برای هدف‌گذاری، برنامه‌ریزی و ارزشیابی هستند و با بهره‌گیری از این معیارها می‌توان میزان پیشرفت و یا تأثیر طرح‌ها و پروژه‌ها را در رسیدن به اهداف ارزیابی نمود. خلأ موجود در این زمینه باعث شده است تا تدوین برنامه‌های توسعه به‌دور از شاخص‌های دقیق و مناسب انجام گیرد و هدف‌گذاری برنامه‌ها و ارزیابی آن‌ها با مشکل مواجه شوند. از این‌رو این پژوهش درصدد است به تدوین و اعتبارسنجی شاخص‌های ارزیابی پایداری اجتماعی در سامان‌های عرفی مراتع ییلاقی سهند بپردازد تا برنامه ریزان و محققان منابع طبیعی به‌خصوص مراتع بتوانند از این شاخص‌ها که به تأیید کارشناسان و متخصصان رسیده است استفاده کنند. در این پژوهش 87 شاخص ارزیابی پایداری اجتماعی تدوین و از طریق پرسشنامه در معرض قضاوت و داوری متخصصان دانشگاهی، کارشناسان امور اجرایی و نخبگان محلی قرار گرفت. برای اعتبار سنجی و دستیابی به اجماع نظر علاوه بر آماره‌های توصیفی از آزمون کروسکال والیس استفاده شد و در نهایت شاخص‌هایی که مد، میانه و میانگین امتیاز آن‌ها بیشتر از 3، انحراف معیار کمتر از 1 و ضریب تغییرات کمتر از 3/0 داشتند به‌شرط اجماع نظر بین متخصصان، کارشناسان و نخبگان محلی، انتخاب شدند. در این پژوهش تعداد 50 شاخص از بین 87 شاخص تدوین شده استخراج و در قالب 13 مؤلفه معرفی شد که می‌توانند در ارزیابی و سنجش پایداری اجتماعی بهره‌برداران سامان‌های عرفی مراتع ییلاقی سهند مورداستفاده قرار گیرند.